De Collse watermolen maakt deel uit van buurtschap 't Coll, een eeuwenoud gehucht dat deels in Nuenen en deels in Eindhoven (Tongelre) ligt.
De oudste vermelding van de Collse Watermolen dateert uit 1337, toen Rudolfus Rover van Hoescoet, die de molen in leen had van hertog Jan III van Brabant, de molen verkocht aan een andere Jan III, heer van Cuijk en Mierlo. Maar in de directe omgeving gevonden aardewerkscherven die uit eerste helft van de 13e eeuw stammen, doen vermoeden dat de molen veel ouder is.
Tot de Franse tijd was de molen een banmolen, dat wil zeggen dat alle boeren uit de omtrek hun graan bij deze molen moesten laten malen (ban = monopolie). Eigenlijk bestaat de Collse Watermolen uit twee molens: aan de ene kant een oliemolen, de andere helft is een korenmolen.
In 1680 brandde de molen volledig af, om vervolgens weer opgebouwd en een jaar later weer in gebruik genomen te worden. Dat is de molen die er nu nog steeds staat.
Zowel de molen als het nabijgelegen Huis te Coll hebben de status van Rijksmonument.
De Collse Watermolen is ook beroemd geworden doordat niemand minder dan Vincent van Gogh hem in 1884 schilderde, dat schilderij is nu eigendom van het Noord-Brabants Museum in Den Bosch.
Zie ook o.a. foto's 1833, 5812, 16726, 19682, 23353, 26392, 26393 en 38724.